वेलवर्गीय पिकांमध्ये कारले हे अत्यंत महत्त्वाचे पीक आहे कारण ते अल्पावधीतच अधिक उत्पन्न आणि नफा मिळवून देते. मधुमेह आणि हृदयविकार यांसारख्या आजारांवर नियंत्रण ठेवणाऱ्या औषधी गुणधर्मांमुळे याला भारतीय आणि परदेशी अशा दोन्ही बाजारपेठांमध्ये जास्त मागणी आहे. कारल्यामध्ये जीवनसत्त्व अ आणि क, प्रथिने, कार्बोहायड्रेट्स, पोटॅशियम, कॅल्शियम, लोह, फॉस्फरस आणि इतर घटक मुबलक प्रमाणात आहेत. मोमोर्डिसिन हा पदार्थ कारल्याच्या कडू चवसाठी जबाबदार आहे. कारल्याच्या रसामध्ये कोलेस्टेरॉल कमी करण्यासाठी गुणधर्म असतात.
हवामान
कारल्याची लागवड पावसाळा (जून) आणि उन्हाळी (जानेवारी) हंगामात केली जाते. कारल्याचा वेल उष्ण आणि दमट हवामानात चांगला वाढतो परंतु अति थंडीमुळे त्याचा विपरित परिणाम होतो. हिवाळ्यामुळे वेलींची वाढ काही प्रमाणात खुंटते आणि मादी फुलांचे परागण, परागण आणि फलन यावर परिणाम होतो. भुरी रोगाचा प्रादुर्भाव थंड व कोरड्या हवामानात होतो. कारल्याच्या वेलीची वाढ आणि उत्पादन सरासरी २४ ते २७ अंश सेल्सिअस तापमानात उत्तम असते. खरीप हंगामात लागवडीदरम्यान माशीचा प्रादुर्भाव बर्यापैकी आहे.
जमीन
कारल्याच्या वाढीसाठी उत्तम माती म्हणजे हलकी ते मध्यम काळी माती ज्यामध्ये पाण्याचा चांगला निचरा होतो. जास्त काळ पाणी टिकवून ठेवणारी माती टाळावी. जमिनीची सुपीकता पातळी 6 ते 6.7 पीएच आणि सेंद्रिय खताचा पुरेसा पुरवठा असावा. कारले पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी व उत्पादनासाठी ज्या जमिनीमध्ये सेंद्रिय खताचा पुरवठा जास्त प्रमाणात आहे ती जमीन कारले पिकामध्ये खूपच चांगली व उत्पादनक्षम ठरते.
सुधारित आणि संकरित जाती
कारल्याच्या काही सुधारित आणि संकरित जाती M.F.K.V. राहुरी – फुले प्रियंका, फुले हिरवी सोनेरी, फुले उज्ज्वला आणि हिरकणी; कोकण कृषी विद्यापीठ – कोकण तारा; केरळ कृषी विद्यापीठ – प्रिया, पृथ्वी आणि प्रियांका; इतर जाती – अर्का हरित, कोईम्बतूर लाँग, पुसा-डो-मोसामी, पुसा स्पेशल काशी उर्वशी; आणि हायब्रीड्स – अमनाश्री, BGH-110 (सिंजेंटा), पारस, आर. के.-163, आणि माही वेंचुरा (महिको).
पूर्व मशागत आणि लागवड
जमीन नांगरून आणि जमिनीतील तण व गवत काढून शेत साफ करावे. नांगरणीनंतर जमीन तापू द्यावी. कुदळ घालून माती मुरवून घ्यावी. पेरणीपूर्वी हेक्टरी 20 ते 25 टन शेणखत मिसळावे. ताटी पद्धतीत १.५ मीटर, तर मंडप पद्धतीत दोन ओळींमध्ये २.५ मीटर अंतर ठेवावे. बेडची रुंदी आणि दोन वेलींमधील अंतर 60 सेमी असावे, त्यांच्यामध्ये 1 मीटरचे अंतर असावे. लागवडीच्या वेळी पावसात ५० किलो नत्र, ५० किलो स्फुरद, ५० किलो पालाश हेक्टरी द्यावे. बेडच्या बाजूला जिथे पेरायचे आहे तिथे बिया चांगल्या प्रकारे मिसळा जेणेकरून खत मातीत चांगले मिसळेल, त्यानंतर बेडच्या मध्यभागी एका ठिकाणी 1 मीटर अंतरावर 2 ते 3 बिया पेराव्यात. हेक्टरी दोन किलो बियाणे पुरेसे आहे.
फळधारणा होण्यासाठी उपाय
कारल्यात नैसर्गिक फळधारणा होते, परंतु बुरशीनाशकांचा वापर केल्यास उत्पादन वाढू शकते. 150 पीपीएम किंवा NAA दोन फवारण्या 10 दिवसांच्या अंतराने झाडाला उगवण झाल्यानंतर दोन पाने असल्यास मादी फुलांची संख्या आणि उत्पादन वाढू शकते. कारली पिकाची फळधारणा चांगल्या रीतीने होण्यासाठी प्लॉटच्या भोवताली मधमाशांची संख्या असणे आवश्यक आहे. वेलीला जास्त प्रमाणामध्ये नत्राचे डोस देऊ नयेत यामुळे फुलगळ होण्याची शक्यता जास्त असते.
पाणी व्यवस्थापन
कारली पिकांना नियमित पाणी द्यावे लागते. बेडवर लागवड करताना जास्त पाणी दिल्याने फळांची गुणवत्ता कमी होऊ शकते, तर खूप कमी पाण्यामुळे वेली पिवळी होऊ शकतात. ड्रीप द्वारे पाणी नियोजन करत असताना सर्व ठिकाणी पाणी व्यवस्थित पडत आहे का याची काळजी घ्यावी .खरीप हंगामाच्या वेळी आवश्यकतेनुसार पाणी द्यावे आणि पाऊस नसल्यास 8-10 दिवसांनी पाणी द्यावे.
कारली पिकावरील रोग
कारली पिकाला केवडा आणि भुरी रोगांचा प्रादुर्भाव होतो, ज्यामुळे त्याच्या उत्पादनावर लक्षणीय परिणाम होतो.
केवडा रोग
खरीप लागवडीच्या हंगामात जेव्हा हवामान उष्ण आणि दमट असते तेव्हा केवडा रोगाचा प्रादुर्भाव होतो. या रोगामुळे पानांच्या खालच्या भागावर पिवळे ठिपके पडतात, जे हळूहळू काळे पडतात आणि पाने कोमेजून जातात.
उपाय: लक्षणे दिसताच SRP – 200 ग्रॅम + कर्झेट ३०० ग्रॅम + चेलेटेड झिंक – 100 ग्रॅम प्रति 100 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. ठिबक सिंचनासाठी मॅक्सवेल S – 2.5 kg + Hans – 500 ml प्रति एकर वापरा.
भुरी रोग
भुरी रोग सामान्यतः जुन्या पानांपासून सुरू होतो आणि थोडासा थंड आणि कोरड्या हवेत पसरतो. एक पांढरी पावडर बुरशी पानांच्या खालच्या बाजूला वाढते, पृष्ठभागावर पसरते आणि पाने पांढरे दिसतात. पाने शेवटी गळून पडतात.
उपाय : भुरी रोगाच्या नियंत्रणासाठी स्कोअर 50 मिली + सिलिस्टिक – 50 मिली प्रति 100 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
कारल्यावरील कीड:
कारलीच्या वेलींवर थ्रिप्स, तुडतुडे, मिलीबग्स, खोड पोखरणाऱ्या आळ्या आणि सूत्र कृमी यांचाही परिणाम होऊ शकतो.
फळमाशी:
खरीप आणि उन्हाळी हंगामात फळमाशीचा प्रादुर्भाव सामान्य आहे. कीटक पतंग मादी कळीच्या त्वचेत अंडी घालतात, ज्यामुळे कृमीग्रस्त आणि वाकडी फळे येतात.
उपाय: फळमाशांच्या नियंत्रणासाठी प्रादुर्भाव झालेली फळे त्वरित काढून नष्ट करावीत. फुलोऱ्यानंतर झाडावर १ मिली सोलोमन प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारावे. आठवड्यातून दोन ते तीन वेळा फवारणी करा. फेरोमोन सापळे देखील प्रभावी असू शकतात.
थ्रिप्स व तुडतुडे:
थ्रिप्स व तुडतुडे ही एक सामान्य कीटक आहेत जी कारलीच्या कोवळ्या झाडांवर हल्ला करते आणि पाने आणि फळांचे नुकसान करते.
उपाय: थ्रिप्स व तुडतुडे नियंत्रणासाठी आपण बाजारात मिळणाऱ्या कीटकनाशकांचा वापर करून नियंत्रण करू शकता. त्यासाठी रिजेन्ट २ मिली प्रति लिटर किंवा कराटे १ मिलीअधिक ॲक्टरा ०.५ ग्रॅम प्रति लिटर फवारावे
काढणी व प्रतवारी
कारल्याच्या दर्जेदार उत्पादनासाठी, योग्य कटिंग आणि प्रतवारी प्रक्रियांचे पालन करणे महत्वाचे आहे. पहिली तोडणी बियाणे उगवल्यानंतर 60 दिवसांनी झाला पाहिजे, त्यानंतर दोन ते तीन दिवसांच्या अंतराने बाकीच्या तोडण्या चालू कराव्यात. वेलींना योग्य काळजी घेतल्यास 15 ते 17 फांद्या मिळू शकतात. फार कोवळी किंवा जुनी फळे काढू नका. काढणी सकाळी करावी, फळे कापल्यानंतर सावलीत ठेवावीत. हिरव्या आणि काटेरी फळांपासून कुजलेली, पिवळी आणि वाकडी फळे वेगळी करा, ज्यांना जास्त किंमत मिळते. निवडलेल्या फळांची क्रमवारी लावा आणि कॅरेट मध्ये किंवा लाकडी पेटीत भरा, संरक्षणासाठी तळाशी लिंबाची पाने आणि वर्तमानपत्र ठेवा. योग्य पॅकेजिंग हे सुनिश्चित करते की फळे चांगल्या स्थितीत खरेदीदारापर्यंत पोहोचतात आणि त्यांना चांगली किंमत मिळते. वेली लागवडीनंतर 60 ते 150 दिवसांपर्यंत कारल्याचे उत्पादन देण्यास सक्षम असतात, विविधतेनुसार प्रति हेक्टरी 150 ते 250 क्विंटल पर्यंतचे उत्पन्न मिळते.
कारल्या सारख्या इतर भाज्यांच्या दर्जेदार उत्पादनासाठीही सुधारित तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाऊ शकतो.
हवामान अंदाज ॲप डाऊनलोड करा|weather application download
गाय गोठा अनुदान योजनेसाठी पात्रता कागदपत्रे व अर्ज करण्याची पद्धत.
ऑनलाईन 7/12 उतारा कसा डाऊनलोड करायचा | सातबारा उतारा महाराष्ट्र|7/12 online Maharashtra
पॉवर टिलर अनुदान योजनेअंतर्गत महाडीबीटी वेबसाईटवर अर्ज कसा करावा.
गांडूळ खत प्रकल्प अनुदान योजनेसाठी अर्ज कोठे करावा |apply for vermicompost project subsidy scheme
कांदा चाळ अनुदान योजना 2024 संपूर्ण माहिती: कांदा चाळीसाठी 1 लाख 60 हजार रुपये अनुदान |Kanda Chaal Anudan Yojana
ड्रॅगन फ्रुट (Dragon Fruit) शेती लागवड अनुदान योजना
प्रधानमंत्री मुद्रा योजना | PM mudra yojna | PMMY