नमस्कार शेतकरी मित्रांनो, या लेखात आपण ड्रॅगन फ्रूट, निवडुंग (cactus) कुटुंबातील एक विदेशी फळ पीक आहे आज आपण याच्या लागवड तंत्रज्ञानाची माहिती घेऊ. ड्रॅगन फ्रूट हे मूळचे मेक्सिको आणि दक्षिण अमेरिकेतील असून कंबोडिया, थायलंड, तैवान, मलेशिया, व्हिएतनाम, इंडोनेशिया आणि फिलीपिन्स यांसारख्या देशांमध्ये तसेच भारतासारख्या पाश्चात्य देशांमध्ये त्याची लागवड केली जाते. भारतात, महाराष्ट्र, कर्नाटक, गुजरात, तामिळनाडू, केरळ आणि आंध्र प्रदेश या राज्यांमध्ये 10000 एकरपेक्षा कमी क्षेत्रावर ड्रॅगन फळाची लागवड केली जाते. लंडन, मलेशिया, व्हिएतनाम आणि श्रीलंका येथून उत्तम दर्जाची फळे आयात केली जात असताना, या पिकाची स्थानिक पातळीवर लागवड करणे फायदेशीर ठरू शकते.
ड्रॅगन फ्रुटचा उपयोग
ड्रॅगन फ्रूटचे अनेक आरोग्य फायदे आहेत. हे मधुमेह, कर्करोग, संधिवात आणि दमा नियंत्रित करण्यास मदत करते असे मानले जाते. याच्या मुळामुळे शरीरातील अतिरिक्त कोलेस्टेरॉल कमी होण्यास मदत होते आणि फळामुळे शरीराची अन्न पचवण्याची क्षमता वाढते. याव्यतिरिक्त, ड्रॅगन फळ जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि प्रथिने समृद्ध आहे, ज्यामुळे ते पोषक तत्वांचा एक मौल्यवान स्रोत बनते. हे जॅम, आइस्क्रीम, जेली आणि वाइन बनवण्यासाठी प्रक्रिया उद्योगात मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते आणि अगदी फेस पॅकमध्ये देखील वापरले जाते. हे फळ मलेरिया आणि डेंग्यूने ग्रस्त असलेल्या रुग्णांना देखील दिले जाते, कारण ते रोग प्रतिकारशक्ती आणि पांढऱ्या रक्त पेशी वाढवण्यास मदत करते.
आदर्श हवामान आणि माती
ड्रॅगन फ्रूट वाढवण्यासाठी, उष्णकटिबंधीय हवामान ज्याचे तापमान सुमारे 20 ते 30 डिग्री सेल्सियस आणि भरपूर सूर्यप्रकाश आहे. पिकाला 100 ते 150 सेंटीमीटर पावसाची आवश्यकता असते आणि 5.5 ते 7.5 सरासरी माती गुणोत्तर असलेली चांगला निचरा होणारी जमीन श्रेयस्कर असते. हे पीक सर्व प्रकारच्या जमिनीत वाढू शकते, परंतु ते चिकणमाती सारख्या सेंद्रिय कंपोस्टसह चांगल्या निचऱ्याच्या जमिनीत चांगले वाढू शकते.
अंतर व खांब नियोजन
रोपे लावताना, योग्य अंतर निश्चित करण्यासाठी मातीचा प्रकार, पाण्याची उपलब्धता आणि वातावरण या घटकांचा विचार करणे आवश्यक आहे. शिफारस केलेले लागवड अंतर 3 x 2.5 मीटर आणि 3 x 3 मीटर आहे. पाण्याची उपलब्धता असल्यास ड्रॅगन फ्रूटची लागवड वर्षातील कोणत्याही महिन्यात करता येते. लागवड करण्यापूर्वी, आरसीसी सिमेंट किंवा लाकडी खांब वापरून सपोर्ट सिस्टीम स्थापित करणे आवश्यक आहे, आरसीसी सिमेंटचे खांब हा सोईस्कर पर्याय आहे.
सिमेंटचे खांब 5 ते 6 फूट उंचीचे, 3.5-4 × 3.5-4 इंच (रुंद/जाड) आणि 40 ते 45 किलो वजनाचे असावेत. प्लेट बसविण्यासाठी खांबाच्या टोकावर 8 ते 10 मिमी रॉड/नट असणे आवश्यक आहे. प्लेटची परिमाणे 50-60 सेमी लांबी × 50-60 सेमी रुंदी × 3-4 सेमी जाडी, 12-15 सेमी बॉल व्यासासह आणि 20-25 किलो वजनाची असावी.
ड्रॅगन फ्रुट लागवड तंत्रज्ञान
ड्रॅगन फळाची लागवड करण्यासाठी जमिनीचा प्रकार आणि पाण्याची उपलब्धता यांचा अभ्यास करून लागवडीचे अंतर निश्चित करावे. लागवडीपूर्वी सिमेंटचे खांब उभे करावे. प्रत्येक झाडाजवळ 10-15 किलो शेण मिसळावे. नवीन फुटवा खांबाला बांधावा, चारही बाजूंनी प्रत्येकी एक रोप लावावे. नवीन फूटवे खांबाच्या टोकाला निश्चित केलेल्या चौकोनी किंवा वर्तुळाकार प्लेटमधील छिद्रांद्वारे खांबाला बांधला पाहिजे. जमिनीच्या दिशेने क्षैतिज वाढणारे किंवा आडवे वाढणारे फुटवे काढून टाकले पाहिजेत आणि सरळ वाढणाऱ्या फांद्या प्लेटच्या दिशेने वाढू द्याव्यात. रोगट व उन्हात जळलेल्या फांद्यांची छाटणी करावी आणि अनावश्यक फांद्यांची दरवर्षी निर्जंतुकीकरण कटर किंवा कात्रीने छाटणी करावी आणि बुरशीनाशकाची फवारणी करावी. पाणी ठराविक अंतराने द्यावे, एप्रिल-मे महिन्यात पाण्याचा ताण दिल्यास अधिक फुले येण्यास मदत होते. लागवडीपूर्वी वाफे तयार करताना चार झाडांना चारही बाजूंनी एकसमान खते द्यावीत, जमिनीच्या प्रकारानुसार खतांचे प्रमाण निश्चित केले पाहिजे. लागवडीनंतर 18 ते 24 महिन्यांनी फुले व फळे येण्यास सुरुवात होते आणि फुले आकाराने मोठी असतात आणि संध्याकाळी-रात्री बहरतात. फळांच्या संचासाठी परिणामकारक परागीकरण महत्त्वाचे आहे आणि यासाठी मिश्र प्रजाती फायदेशीर ठरू शकतात.
प्रसार आणि लागवड
ड्रॅगन फ्रूट वेलांचा प्रचार कटिंग्ज किंवा बियाण्यांमधून केला जाऊ शकतो, परंतु व्यावसायिक उत्पादक सामान्यत: एकसमानता राखण्यासाठी कटिंग्जमधून पिकाचा प्रसार करतात. पिकाची मशागत करण्यासाठी जमीन दोन ते तीन वेळा नांगरून, चांगली हलवून, उन्हात तापवावी. वेलींना आधार देण्यासाठी 12 सेमी रुंद आणि 2 मीटर उंचीचे सिमेंटचे खांब उभे करावेत, प्रति हेक्टर 1200 ते 1300 खांब बांधावेत. दोन रोपांमधील आणि दोन ओळींमधील अंतर 3*3 मीटर असावे आणि 45 ते 50 सें.मी. उंचीची दोन ते तीन वर्षे जुनी झाडे वाढीव उत्पादन आणि निरोगी फळांसाठी वापरावीत. पीक लागवडीसाठी सर्वोत्तम वेळ जून-जुलै असून प्रत्येक खांबाला चार रोपे लावावीत.
पाणी व्यवस्थापन
ड्रॅगन फ्रूट हे एक कमी पाण्यामध्ये येणारे फळ पीक आहे जे दीर्घकाळापर्यंत पाण्याचा ताण सहन करू शकते. कमी पाण्याची गरज असल्याने, फळधारणेच्या अवस्थेत आठवड्यातून दोनदाच पाणी द्यावे लागते. उष्ण उन्हाळ्याच्या महिन्यांत, प्रत्येक झाडाला दररोज एक ते दोन लिटर पाणी देण्याची शिफारस केली जाते.
ड्रॅगन फ्रूटसाठी खत व्यवस्थापन
सुरुवातीच्या वाढीच्या कालावधीत, चांगल्या वाढीस समर्थन देण्यासाठी पुरेसे खत प्रदान करणे महत्वाचे आहे. नंतर, निरोगी वाढ राखण्यासाठी फॉस्फरस आणि पोटॅशियमचे प्रमाण वाढवावे. लागवडीच्या वेळी डीएपी एकरी दोन पोते द्यावे. त्यानंतर प्रत्येक चार चार महिन्यांनी खतांचे डोस द्यावेत. खतांचा समतोल प्रमाणात वापर करावा.
ड्रॅगन फ्रूटची छाटणी
रोपांची छाटणी लागवडीनंतर दोन वर्षांनी करावी, रोगग्रस्त किंवा वाकड्या फांद्या काढून टाकण्यावर लक्ष केंद्रित करावे. तीन वर्षांनी झाडाला छत्रीचा आकार द्यावा. छाटणीनंतर छाटलेल्या फांदीवर बुरशीनाशक लावण्याची शिफारस केली जाते.
रोग आणि कीड व्यवस्थापन
ड्रॅगन फळ तुलनेने कीटक आणि रोग प्रतिरोधक आहे, फक्त सामान्य समस्या मिलीबग आहे. मिलीबग नियंत्रणासाठी मोव्हेंटो १.५ मिली प्रति लिटर या प्रमाणात फवारावे.
काढणी
ड्रॅगन फ्रूट साधारणपणे लागवडीनंतर १८-२४ महिन्यांच्या आसपास फळ देण्यास सुरुवात होते आणि फळ फुलल्यानंतर ३०-५० दिवसांत परिपक्व होते. फळ न पिकल्यावर हिरवे असते आणि पिकल्यावर लाल किंवा गुलाबी होते. फळधारणा कालावधी सुमारे 3-4 महिने टिकतो, या दरम्यान फळांची काढणी 3-4 वेळा केली जाऊ शकते. व्यवस्थित नियोजन केल्यास ड्रॅगन फ्रुट हे चांगले उत्पादन देऊ शकते.
E-pik pahani (ई-पिक पाहणी) नाही केली तर तुम्हाला पिकविमा किंवा नुकसान भरपाई मिळनार नाही..
Maharashtra Shochalay Anudan Yojana | महाराष्ट्र शौचालय अनुदान योजनेसाठी अर्ज कसा करावा?
SBI च्या ई-मुद्रा कर्ज योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करा.
HDFC Bank Scholarship – अर्ज कसे कराल?
ठिबक सिंचनाला 80% अनुदान : मुख्यमंत्री शास्वत कृषी सिंचन योजना
Mobile Hack : तुमचे सिक्रेट कॉल कोणी ऐकतंय का? तुमचा मोबाईल हॅक तर नाही ना…माहीत करून घेण्यासाठी डायल करा ‘हा’ नंबर…
डिझेल पंप सब्सिडी योजना महाराष्ट्र : Diesel Pump Subsidy scheme Maharashtra
महिला सन्मान बचत पत्र योजना 2023 | Mahila Samman Saving Certificate Scheme in Marathi | केंद्र सरकारची महिलांसाठी धमाकेदार योजना